وقتی پیاده‌روی اربعین ممنوع شد/ این یک داستان واقعی است!

سجاد قافله‌باشی تهیه‌کننده فیلم «جرم یحیی» به کارگردانی محسن هادی که نسخه اینترنتی آن در دسترس مخاطبان قرار گرفته‌است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این اثر گفت: گرچه مخاطبان با تماشای «جرم یحیی» فکر می‌کنند این است فیلم یک اثر مستند است اما «جرم یحیی» فیلم مستند نیست، در واقع ماکیومنتری است که جزو ژانرهای داستانی محسوب می‌شود و بیشتر مستندنماست؛ یعنی کاملاً سناریو داشته و داستانی بوده است اما ما اصرار بر مستندنمایی داشتیم پس «جرم یحیی» فیلم نیمه بلند داستانی است که سال ۹۶ با موضوع اربعین تولید شد.

وی با اشاره به نحوه شکل‌گیری این مستند افزود: ایده اولیه‌ای در خانه فیلم داستانی شکل گرفت که مبنای آن درباره زمان ممنوعیت راهپیمایی اربعین در اوایل دوران ریاست‌جمهوری صدام در عراق بود به همین ترتیب سناریوی اولیه شکل گرفت با توجه به اینکه از اول هم به دنبال ساخت یک فیلم مستندنما بودیم به دنبال کارگردان می‌گشتیم و به سراغ کارگردانی رفتیم که مستند کار کرده باشد، از پیش هم آقای هادی را که چند مستند خوب ساخته بود، می‌شناختیم و با ایشان صحبت کردیم اما با توجه به اینکه تا حالا اثر داستانی نساخته بود، «جرم یحیی» اولین فیلم داستانی او بود. در ایام اربعین سال ۹۶ به همراه بازیگر اثر به عراق رفتیم و تصاویر مربوط به پیاده‌روی را گرفتیم سپس به ایران بازگشتیم و بخش‌های سناریودار را با عوامل حرفه‌ای در اینجا ضبط کردیم.

قافله باشی اظهار کرد: ما در اینجا دوستانی پیدا کردیم که جزو معاودین عراقی بودند یعنی کسانی که قبل از جنگ تحمیلی، صدام به بهانه اینکه آنها ایرانی‌الاصل هستند، از عراق اخراج کرد اما آنها عرب عراق بودند، این افراد در ایران زندگی می‌کردند و خاطرات آن دوران را به یاد داشتند. در صحبت‌هایی که با آنها داشتیم و مشورت‌هایی که گرفتیم، تکه‌هایی از قصه هر کدام را جمع کردیم و در سناریو آوردیم یعنی اصل ماجراهایی که در فیلم به آن اشاره می‌شود واقعی است اما ما آنها را کنار هم قرار دادیم.

این تهیه‌کننده مطرح کرد: کارهای ماکیومنتری در دنیا به همین شکل است یعنی مخاطب تا جایی تصور می‌کند یک فیلم مستند می‌بیند و اساسأ ژانر پذیرفته‌شده‌ای است ما هم در هیچ جای فیلم به این موضوع اشاره نکردیم که «جرم یحیی» بر اساس یک داستان واقعی است و در پایان کار صرفاً فکت تاریخی کار را ذکر کردیم.

وی گفت: پیاده‌روی اربعین در دوره‌ای توسط عراق ممنوع بود و مستندهای زیادی درباره آن ساخته شده است و طی آن افرادی داستان‌های واقعی خود را نقل می‌کردند. یعنی استخبارات عراق با کسانی که به این پیاده‌روی می‌رفت برخورد می‌کرد.

قافله باشی در بخش دیگر از صحبت‌هایش توضیح داد: در دوره‌ای این دغدغه شکل گرفت که ما اثری درباره پیاده‌روی اربعین بسازیم حتی دغدغه فرمی هم داشتیم و این فرم به این فیلم نشست. یکی دو سالی است که به دلیل شرایط بیماری نتوانستیم برویم و مستندی دربار اربعین تهیه کنیم ولی اگر دغدغه‌ای تازه شکل بگیرد و حس کنیم نیاز است چنین فیلمی را می‌سازیم این کار را می‌کنیم البته نه اینکه یک مستند فرمایشی بسازیم.

قافله باشی در پایان مطرح کرد: به نظرم می‌شود در فضای پیاده‌روی اربعین کارهای داستانی زیادی ساخت چون این حرکت وجوه انسانی برجسته‌ای دارد حتی اگر یک ناظر و بیننده غربی که مسلمان نیست، بیاید و این فضا را مشاهده کند فارغ از وجوه مذهبی با وجوه انسانی این حرکت بزرگ به شدت ارتباط می‌گیرد آن تعامل و محبتی که افراد از هر نژاد و قشری با یکدیگر دارند و آن فداکاری که مردم عراق دارند شگفت‌انگیز است. برخی از عراقی‌ها شاید درآمد آن‌چنانی نداشته باشند اما در ایام پیاده‌روی اربعین تمام زندگی خود را برای رفاه و آسایش زائران بذل و بخشش می‌کنند. این وجوه کاملاً انسانی است که منعکس نشده، با توجه به اینکه عراق یک عقبه درگیری با ما داشته است این وجوه برای ما بیشتر به چشم می‌آید. این موضوع نشان می‌دهد ملت‌هایی که روزگاری باهم اختلاف داشته‌اند بر سر برخی از موضوعات با هم اشتراک دارند که باعث می‌شود این‌چنین با هم تعامل داشته باشند. این وجوه حتی برای مخاطب داخلی هم جذاب است.