ماجرای تسطیح و تخریب مسجد ارجان چیست؟

مدیر پایگاه میراث ملی ارجان و چگاسفلی درخصوص انتشار تصاویر ماهواره‌ای از این محوطه میراث ملی که نشان از تسطیح و تخریب بخشی از آن موسوم به مسجد ارجان دارد، توضیحاتی ارائه داد.

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از ایلنا، تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده از محوطه ارجان نشان می‌دهد این محوطه باستانی تخریب و به طور کامل تسطیح شده است. با وجود این تصاویر که گفته می‌شود توسط google earth در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ گرفته شده‌اند، احسان بارانی (مدیر پایگاه میراث ملی ارجان و چگاسفلی) با تکذیب ماجرای تسطیح و تخریب کامل ارجان، گفت: نمی‌توانیم از روی گوگل بگوییم تسطیح شده است یا نه. بیش از یک قرن است که در بهبهان به خصوص در ارجان کشت سنتی انجام می‌شود. اما تسطیح اراضی در دشت ارجان از آنجا که عرصه این اثر ملی است، اجرا نخواهد شد. نمی‌گویم که هیچ تخریبی در منطقه انجام نمی‌شود اما در این سطح که در این عکس‌ها به تصویر درآمده، نیست. بیش از ۱۵۰ کشاورز در منطقه کشت سنتی انجام می‌دهند و گاها با گاوآهن شخم عمیق می‌زنند که ما جلوی آنها را می‌گیریم.

بارانی افزود: البته قبول داریم که در آن بخش که مسجد ارجان قرار دارد، دیوارکشی صورت گرفته که پرونده قضایی آن را تنظیم و در حال پیگیری هستیم. این پرونده در آستانه صدور حکم از آنجا که در عرصه اثر ملی قرار دارد قطعاً حکم به رفع جرم داده می‌شود.

او ادامه داد: محوطه ارجان محدوده‌ای بالغ بر ۴۰۰ هکتار است که بیانگر تاریخ غنی این مرز و بوم بوده و عمده آثار آن مربوط به دوره‌های ایلام ،ساسانی و اسلامی است ازمهم‌ترین آثار این محوطه می‌توان به شهر ارجان، مسجد تاریخی، پل ساسانی، حمام بکان و رشته قنات‌های آن اشاره کرد. این محوطه در سال‌های گذشته توسط پژوهشگران و باستان شناسان متعددی مورد بررسی شناسایی و پژوهش قرار گرفته است که نتایج آن منتهی به شناخت بیشتر و در نهایت تعیین عرصه و حریم و ابلاغ ضوابط آن بوده است.

به گفته بارانی، عوامل طبیعی، انسانی شامل کشاورزی بی‌رویه، تسطیح و وجود کارخانجات مخرب و آسیب رسان در سنوات گذشته باعث مخدوش شدن این اثر گرانبها شده و این امر انکارناپذیر است. اداره کل میراث خوزستان در راستای حفاظت از این اثر به همت پژوهشگران و باستان شناسان ملی و استانی همواره در تلاش بوده عوامل مخرب این محوطه را به حداقل برساند. در همین راستا با تعیین عرصه و حریم و ضوابط قانونی آن همچنین تعیین مدیریت پایگاه ارجان سعی بر حفاظت بیش از پیش این محوطه داشته است که نهایتاً در سال ۱۳۹۲ عرصه و حریم آن از سوی وزارتخانه ابلاغ گردید. در طی سالهای گذشته با تامین اعتبار از منابع استانی و ملی به طور مستمر اقدامات پیشگیرانه‌ای در راستای حفاظت محوطه صورت گرفت.

مدیر پایگاه میراث ملی ارجان و چگاسفلی یادآور شد: وجود زمین‌های کشاورزی و کارخانجات آسیب‌رسان در محوطه ارجان کار حفاظت و نگهداری این محوطه را دشوار کرده که با برنامه ریزی و تشکیل جلسات شورای فنی در استان و وزارتخانه نسبت به بازنگری ضوابط عرصه و حریم، همچنین برنامه‌های حفاظتی خصوصاً تثبیت عناصر معماری در دستور کار قرار گرفته است.

 تمام این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که در سال ۹۷ خبر کشف مسجد متعلق به قرن نخست هجری قمری در محوطه ارجان منتشر شد. با این وجود همچنان کشت کشاورزان در این محوطه به قوت خود باقی ماند و جلوی آن گرفته نشد تا جایی که می‌توان گفت مسجد ارجان گندم‌زار شد. گفته می‌شود کشاورزان حین کشت و شخم زدن آثاری که به آن برخورد می‌کردند را بیرون آورده و در گوشه‌ای رها می‌کردند.

البته عباس مقدم (باستان‌شناس) معتقد است شاید عکس‌های هوایی که اکنون از محوطه گرفته شده است از آن جهت تسطیح شدن منطقه را نشان می‌دهد که اکنون این محوطه با گندم پوشانده شده و تبدیل گندمزار شده است. در حالی که باید بعد از کشف مسجد در این محوطه جلوی کشت گرفته می‌شد. 

به گفته او؛ از عکس‌هایی که به تازگی گرفته شده آثار شخم زدن در محوطه دیده می‌شود.