فراز و فرود میراث فرهنگی شاهرود در سایه روشن تصمیمات شورای شهر

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ملیحه شاه ولی: برخورد طرح‌های عمرانی شاهرود با میراث تاریخی و فرهنگی برای کوشندگان میراث فرهنگی این شهر پذیرفته نیست. ما معتقدیم شورای شهر به عنوان ناظر بر امور شهر باید اهمیت حفظ میراث فرهنگی به عنوان ویژگی بارز شاهرود را دریابد و قدم‌های همسو در جهت پاسداشت شهر موزه شاهرود بردارد.

شاید برای اولین بار است که از عبارت شهر موزه برای شاهرود استفاده شده باشد زیرا با توجه به ابنیه هایی از جمله برج‌وبارو، بارانداز نمک، بازار تاریخی شاهرود، مهمان پذیر اسلامی، کوچه چهل پیچ، تکیه برنجی، تکیه قلعه، مسجد شیخ علی‌اکبر، حمام حاج تقی، نظمیه قدیم، بلدیه قدیم، تنها آسیاب آبی شاهرود، پل سرچشمه و… چرایی استفاده از این عبارت پر رنگ‌تر می‌شود. شاهرود را نه تنها در ایران که در دنیا باید با همین ویژگی برجسته که میراث تاریخی و فرهنگی آن است بشناسند و از این رو اهمیت توجه به این ویژگی بارز شهر که در واقع سرمایه‌های ارزشمند شهروندان شاهرودی هستند، برای اعضای شورای شهر دوچندان است.

گذشته‌ای به بلندای تاریخ

شوربختانه اما درباره ویژگی شهر موزه‌ای شاهرود غفلت‌های زیادی شده است. مدیریت شهری بدون تعیین تکلیف از سوی شورای شهر و آنچه باید نظارت کند، نمی‌تواند طرحی را عملیاتی کند اما مروری بر گذشته‌ای که میراث تاریخی شاهرود را از دم تیغ گذراند، نشان می‌دهد که تا چه اندازه داشته‌های ارزشمند شهر که می‌توانست ضامن توسعه پایدار باشد برای دست‌اندرکاران شورای شهر جدی گرفته شده است.

شاهرود شهری که شهره به قاره کوچک و اوج زیبایی طبیعی است بارها از رهگذر طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی گزیده شده است. زیر پا گذاشتن قوانین میراث فرهنگی، بی‌توجهی و سهل‌انگاری در ساخت‌وسازهایی که منظر آثار تاریخی را نشانه گرفته، تراکم فروشی و سایه آنها بر آثار و بافت‌های تاریخی، نقض حریم آثار تاریخی، احترام نگذاشتن به شور و نظر کارشناسان میراث فرهنگی و اصرار به طرح‌هایی که آثار و ابنیه تاریخی شهر را به شدت تحت شعاع قرار داده، همیشه از معضلات شهر موزه شاهرود بوده است.

آنچه با تخریب مسجد امام حسن (ع)، آثار تاریخی و تعلق خاطر شهروندان را در نزدیکی بافت تاریخی تکیه زنجیری تحت شعاع قرار داده و یا طرح تعریض کوچه چهل پیچ در بافت قدیم و تاریخی خیابان مزار که آن را تخریب و هویت فرهنگی شهر را نشانه گرفته است، نمونه‌هایی از تبعات تصمیم‌گیری در دوره‌های مدیریت شهری شاهرود بر رگ و پیوند آثار تاریخی شاهرود است.

هشدار دلسوزان میراث فرهنگی

میزان توجه اعضای شورای شهر به میراث فرهنگی از این دریچه که شاهرود شهری با ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی است می‌تواند تعیین کننده باشد. پیش‌تر در خلال تصمیم‌گیری های شورای شهر شاهرود بدون توجه به ویژگی‌های بارز میراث فرهنگی در طرح‌های ناهمخوان و نامانوس با بافت‌های تاریخی، خشت اول کج گذاشته شد و از این رو تبعات آن تصمیم‌ها همچنان ملموس و پا بر برجا و البته تا همیشه بر تن میراث فرهنگی شاهرود باقی خواهد ماند.

آنچه بر سر مسجد امام حسن (ع) آمد این بود که برخلاف هشدار کارشناسان و پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی وقت، گلوی این بنا برای ایجاد سازه‌ای ناهمخوان تراشیده شد. اقدامی که بناهای تاریخی و شاخص معماری این محدوده از جمله حمام چهارسوق را با مشکلات سازه‌ای و بصری مواجه و قربانی کرد.

اگر رویدادهای عمرانی شاهرود را در سال‌های اخیر مرور کنید؛ ردپای عمیق تصمیم‌های مدیریت شهری را به طور یقین در ماجرای احداث روگذر و دوربرگردان‌های متعدد با عنوان احیای میدان‌های شاهرود خواهید دید. نوسازی و ساخت پاساژهای تجاری در مرکزی‌ترین بافت‌های شهری، یک بعد ماجرا و بعد دیگر آن تخریب وسیع در محدوده با ارزش تاریخی و فرهنگی است که بسیاری از شواهد تاریخی شاهرود را درو کرد و برای همیشه از بین برد.

محله‌های قدیمی با هزاران حرف

در بررسی رویدادهای میراث فرهنگی شاهرود به گذرگاه محدوده مسجد آقا می‌رسیم که هنوز مهر داغ آن بر تن بافت و خانه‌های تاریخی پشت این مسجد و تکیه شریعت، تازه است نشان از میزان توجه و اهمیت مدیران به شهری با مؤلفه‌های میراث تاریخی و فرهنگی است! تخریب‌ها برای ایجاد این گذرگاه تسهیل کننده حرکت خودرو در جوار محله قدیمی بید آباد موجب گسست در شاکله بافت تاریخی شده است.

در رویدادهای تازه‌تر حوزه میراث فرهنگی، تجربه احداث پیاده‌راه و تغییر کاربری خیابان مزار در ابعاد کوچک‌تر، این بار در سال ۹۹ در قالب تغییر کف‌سازی و قرار دادن مبلمان شهری با هدف توجه به ابنیه تاریخی این محور از جمله بازار تاریخی شاهرود، کوچه چهل پیچ، مسجد شیخ علی‌اکبر، تکیه قلعه و حمام حاج تقی در حریم این خیابان شکل گرفت اما نه از سوی میراث فرهنگی توجهی متوجه بناهای مذکور شد و نه از سوی شورای شهر حمایت شد!

*پژوهشگر حوزه شهری