پیام مخاطبان/خسارت توجه بیش از اندازه به خواص در مدیریت کشور

پیام مخاطبان؛ محسن عزیزی (محقق و پژوهشگر اقتصاد سیاسی)- از دیدگاه سنتی، ما در انتخابات برای خواص و افراد نقش و وزن سنگینی قائل هستیم و تصویر می کنیم اگر یک فرد باهوش و باسواد و سالم پشت فرمان حکومت بنشیند و سکان هدایت کشتی دولت را برعهده بگیرد آنگاه ما به سرعت به مقصد خواهیم رسید.

اما از دیدگاه مدیریتی و علمی، اگر تجربه جهانی را بنگریم مسئله علاوه بر افراد جای دیگری است. دیوید هیوم ، متفکر و دانشمند و فیلسوف مشهوری که تأثیر زیادی در شکل گیری دولت های مدرن داشته است، می گوید که یک سیستم سیاسی خوب بر این اساس استوار است که همه رهبران بالقوه اش حریص و نالایق هستند.

این بدان معناست که ساختار و سیستم سیاسی باید به گونه ای طراحی شود که حتی مجرمانه ترین مقامات و مدیران نیز نتوانند صدمه جدی به منافع اساسی و ملی کشور وارد کنند. به عنوان نمونه ، ترامپ در ایالات متحده به دموکراسی اعتقادی نداشت فردی خودشیفته، نارسیس و نژادپرست هم بود . اما ساختار نظام سیاسی، دموکراسی، نظارت قضایی مستقل و رسانه های منتقد به او اجازه ندادند آنچه را که می خواست انجام دهد.

ساختارهای اداری و حکمرانی مناسب، نظارت قضایی و رسانه های مستقل عاملی است که منجر به پایین آمدن سطح فساد در سیستم های اداری و اقتصادی کشورهای پیشرفته شده است. این کشورها دارای یک چارچوب فکری ضد فساد و همچنین احزاب قدرتمند و رسانه های مستقل و ضد فساد هستند که از ظهور و گسترش فساد جلوگیری می کنند.   اما، ما معتقدیم که می توان خواصی را از خانواده های فرهیخته و اصیل، مذهبی، نجیب، فداکار و دلسوز از میان خودی ها انتخاب کرد، آنها را به گزینش اعتقادی سپرد و از موانع مختلف عبور کرد و تحت آموزش های معنوی قرار داد و سپس در راس تصمیمات اداری و اقتصادی قرار داد و این افراد چنان پاک دست و سالم هستند که حتی اگر بستر فساد وجود داشته باشد، مستعد ابتلا به آن نخواهند بود و همیشه مدافع منافع حیاتی کشور بوده و منافع ملی را در نظر خواهند گرفت و آخرت را به دنیایشان ترجیح می دهند.   اتفاقاً در چنین ساختاری ساده انگارانه ای، برخی از این افراد خواص و دولتمردان، تصمیماتی اتخاذ می کنند که بر اساس حزب و گروه و جناح و صنف خودشان است و راه را برای رانت خواری و فساد باز می کنند. نتیجه همان چیزی است که دهه ها دیده ایم. فساد اداری و اقتصادی در کشور ایجاد و در حال رشد است.
مشکل اصلی ما این است که سیستم ها و ساختارهای ما عمدتاً مبتنی بر افراد خواص هستند و در عمل کارها را به امان خدا و وجدان این مدیران سپرده ایم.