احیای مساجد به عنوان پایگاه مدیریت اجتماعی/ صدور ۵۰۰ حکم تبلیغی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: اداره کل تبلیغات اسلامی استان سمنان به مثابه رکن اصلی تأثیرگذار و مجری شئون فرهنگی و دینی در سطح استان سمنان با اعزام مبلغان، استقرار آنها در روستاها، حمایت از مداحان و شعرای آئینی، ساز و کار قرآنی موسوم به دارالقرآن و اداره امور قرآنی، رسانه‌های مکتوب و دیجیتال و… سعی در اشاعه فرهنگ دینی دارد.

یکی از رسالت‌های مهم سازمان تبلیغات اسلامی ترویج و تبلیغ حکیمانه دین اسلام با استفاده از ابزارهای سنتی و نوین است، به خصوص در دوره جدید مدیریت سازمان در سطح کشور و همچنین استان سمنان، موضوع به کارگیری از فضای مجازی بیشتر در این زمینه مطرح شده است.

از سوی دیگر سازمان تبلیغات اسلامی در مناسبت‌هایی مانند ماه رمضان نیز برنامه‌های خاص خود را علی‌رغم تمام محدودیت‌های کرونایی داشته و لذا برای آشنایی بیشتر با مجموعه این برنامه‌ها و همچنین ساز و کار مدیریت تبلیغ دین مبین اسلام در استان با حجت‌الاسلام عباس عبدالهی مدیرکل جدید و جوان اداره کل تبلیغات اسلامی استان سمنان به گفتگو نشستیم.

*درباره ساز و کار اعزام و مناسبت‌های مذهبی به خصوص ماه رمضان توضیح دهید

به لحاظ شبکه‌های مردمی که به سازمان تبلیغات اسلامی به نوعی متصل هستند، مهمترین ارکان مردمی، نهاد روحانیت است که در دو بخش مساجد شهری و مساجد روستایی خدمت رسانی می‌کنند و از این منظر دو نوع ساختار وجود دارد، نخست استقرار، یعنی روحانیان که با خانواده‌هایشان در آن مکان و روستا مستقر می‌شوند که حدود ۷۰ نفر این چنین شرایط را در استان سمنان دارند و دوم اعزام‌های مناسبتی بوده که در ایام محرم، فاطمیه، ماه رمضان و… است که با توجه به بحران کرونا، کمی این مقوله محدود شده هرچند تاکنون ۵۰۰ حکم تبلیغی طی سال جاری در سطح استان صادر شده است.

این مبلغان بومی استان سمنان هستند که در مناسبت‌ها اعزام می‌شوند و در شهرها و روستاها برنامه‌های تبلیغی و ترویجی خود را اجرا می‌کنند. احساس نیاز در بخش‌ها هم از طریق ائمه جمعه و هم از طریق هیئت امناهای مساجد، دهیاران و شوراهای اسلامی و حتی مردم ارائه، از سوی سازمان تبلیغات اسلامی احصا و به تناسب نیاز، مبلغان اعزام می‌شوند البته در کنار این موضوعات کارگروه اعزام مبلغ استان سمنان نیز نقشه‌ای جامع از استان تهیه و در مجموعه اداره کل موضوع اعزام مبلغان بررسی می‌شود.

دیگر دسته‌ای که از مردم با سازمان تبلیغات اسلامی ارتباط دارند تشکل‌های دینی و مردمی هستند که در دو بخش هیئت‌های مذهبی و کانون‌های فرهنگی و مذهبی خلاصه می‌شوند. خوشبختانه حجم خوبی از این شاخص‌ها در استان وجود دارد و در تمام ایام مناسبتی سال با هیئت‌های مذهبی و در فعالیت‌های برنامه‌ای با کانون‌های فرهنگی و مذهبی با حوزه‌های مختلف در حال ارتباط هستیم و سرجمع بخش خوبی از مردم در استان با سازمان تبلیغات اسلامی ارتباط دارند. لذا در تلاش هستیم که هم به لحاظ کیفی و هم کمی با مردم ارتباط داشته باشیم.

*برای ایجاد برنامه‌ریزی تجمیعی در استان چه اقدامی صورت گرفته است؟

در سطح استان سمنان هم‌گرایی خوبی بین مسئولان وجود دارد و توانسته‌ایم قرارگاه پیامبر اکرم (ص) را تأسیس کنیم که ریاست آن نماینده ولی فقیه در استان و دبیری آن با اداره کل تبلیغات اسلامی است و همچنین مدیریت اجرایی آن را سپاه استان بر عهده دارد. این قرارگاه استانی با همین ترکیب یک قرارگاه شهرستانی هم در شهرستان‌های استان دارند و توانسته‌ایم در قالب این قرارگاه به صورت محله محور به مسائل به صورت ریزتر ورود کنیم.

سعی کرده‌ایم که فعالیت‌های بین سپاه، اداره کل تبلیغات اسلامی و دیگر نهادها، انسجام بخشی شود و مجموع این اقدامات سبب شده تا همدلی و زیرساخت‌های خوبی به لحاظ هماهنگی‌های استانی در فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی در استان به وجود آید.

*به مأموریت‌های سازمان تبلیغات بازگردیم

در حکمی که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره انتصاب رئیس سازمان تبلیغات اسلامی صادرشده دو مأموریت محوری برای این نهاد ذکر شده که یکی از آن‌ها تبیین اسلام ناب محمدی (ص) با توجه به قرائت‌ها و تبیین‌هایی است که از مفاهیم وجود دارد، یعنی به‌مثابه قرائت ممتاز گفتمان انقلاب و گفتمان اسلام ناب محمدی (ص) است.

همچنین دومین وظیفه برای سازمان تبلیغات اسلامی دستیابی به روش‌های نوین برای ارائه تبلیغات اسلامی در حوزه‌های مختلف است، بنابراین معظم‌له مدیریت و مأموریت‌های سازمان را مشخص کرده و امروز باید سازمان تبلیغات اسلامی را مأمور سازماندهی به فرایند تبلیغ دینی بدانیم. این سازمان در نهایت یک مأموریت تاریخی برحسب شئون داشته و وظیفه دارد از منظر حکومت اسلامی و مقوله تاریخی و تمدنی به فعالیت‌هایی در زمینه ارتقا فرهنگ اسلامی بپردازد.

با توجه به این‌که بستر اصلی تهاجم فرهنگی جامعه امروز و دنیای امروز ما فضای رسانه است، سازمان تبلیغات اسلامی، هم در دوره مدیریتی قبل و هم در دوره مدیریت جدید توجه ویژه به‌لحاظ ساختاری و لجستیکی به بحث رسانه و فضای مجازی دارد و بنیاد سپهر به‌عنوان بنیاد نیمه‌مستقل و وابسته به سازمان برای ارتقا فعالیت سازمان تبلیغات در حوزه فضای مجازی و رسانه‌ای کشور در حال شکل‌گیری است.

تقریباً تمام ساختارهای سنتی سازمان تبلیغات اسلامی در حال پیدا کردن یک پیوست رسانه‌ای در حوزه فرهنگ دینی و مقابله با تهاجم فرهنگی هستند و برای رسیدن به این هدف برنامه‌های پژوهشی تبلیغی و آموزشی و همچنین تحقیقاتی در مجموعه سازمان در نظر گرفته شده‌است که در بخش پژوهش، ساختار پژوهشکده باقرالعلوم وظیفه پشتیبانی محتوایی از فرایند تبلیغ را برعهده دارد.

*در زمینه قرآن و اشاعه آن در جامعه چطور؟

در ساختار تشکیلاتی سازمان تبلیغات اسلامی برای پشتیبانی و حمایت از فعالیت‌های قرآنی سازمان دارالقرآن الکریم را شاهد هستیم که جزئی از سازمان‌های وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی محسوب و در دوره جدید، فعالیت‌های آن با یک تقویت و شدت بیشتری در حال جریان است.

طبیعتاً در عرصه حفظ و قرائت قرآن و هم در عرصه تدبر در قرآن، برنامه‌های متنوعی توسط سازمان دارالقرآن کریم در سطح ملی و هم در سطح استان‌های مختلف انجام می‌شود و در ده‌ساله اخیر، بنا به آمار، فعالیت‌های خوبی را نیز انجام داده است. همچنین این نهاد به خوبی توانسته با اساتید قرآنی، مؤسسات قرآنی و فعالان قرآنی در اقصی نقاط کشور و استان سمنان ارتباط بگیرد. در کنار این موضوع مدیریت اداره امور قرآنی در سطح تبلیغات اسلامی استان سمنان نیز وجود دارد که سیاست گذاری در زمینه فعالیت‌های قرآنی را سامان می‌بخشد.

همچنین خانه‌های قرآنی در این شهرها و روستاها نیز هستند که از سوی اداره کل هم رصد و ارزیابی هم پشتیبانی آموزشی و تربیتی شده و در بخش برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات مشارکت داده می‌شوند. یکی از راهبردهای اصلی دوره جدید سازمان، عدول از تصدی‌گری در فعالیت‌ها و برنامه‌ها و واگذاری به مردم در فعالیت‌های سازمان تبلیغات اسلامی است و از این منظر هم‌اکنون تمام برنامه‌های قرآنی در سطح استان سمنان با مشارکت مؤسسات و اساتید قرآنی برگزار می‌شود.

*بخشی از برنامه‌های اجرایی در ماه رمضان را توضیح دهید

از جمله برنامه‌های اداره قرآنی تبلیغات اسلامی که به وسیله نهادهای مردمی برون سپاری و انجام شده (و در همین ماه رمضان نیز شاهد آن هستیم) طرح کوچه‌های قرآنی ناظر بر فعالیت‌های قرآنی و محدودیت‌ها در بحران ویروس کرونا است. هم اکنون با افتخار باید گفت یکی از اقشار و مجموعه‌هایی که برای ایده‌های کوچه قرآنی فعالیت دارند، مؤسسات قرآنی هستند.

در حوزه قرآنی همچنین چند عملیات پویشی و جشنواره‌ای در ماه مبارک رمضان در حال برگزاری است که مسابقه کتاب‌خوانی «قرآن زنده» است یکی از این فعالیت‌ها محسوب می‌شود و علاقمندان تا خردادماه فرصت دارند در این مسابقه شرکت کند همچنین پویش روایت زندگی شامل فیلم‌های ۲۰ دقیقه‌ای از فعالیت‌ها یا قاعده‌های قرآنی که در متن زندگی مردم جاری هستند نیز در حال برگزاری است که داوطلبان می‌توانند به سایت دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی مراجعه و مؤسسات قرآنی نیز از طریق اداره‌کل در خصوص این طرح‌ها اطلاع‌رسانی شده‌اند.

*و در زمینه مداحان چه نوع ارتباط و تعاملی وجود دارد؟

در زمینه مداحان نیز کانون مداحان استان سمنان و همچنین کانون مداحان شهرستان‌های استان فعالیت خوبی را داشته و با توجه به ظرفیت بالای دینی مردم استان خوشبختانه ارتباط گرمی بین مداحان و مردم و همچنین سازمان تبلیغات اسلامی وجود دارد و ما سعی می‌کنیم این فعالیت‌ها را نیز کیفیت ببخشیم.

*سازمان تبلیغات اسلامی در بخش تولیدات مکتوب و رسانه‌های دیجیتال چه کرده است؟

در حوزه تولیدات مکتوب پژوهشکده باقرالعلوم تکلیف تولیدات و پشتیبانی عملیاتی از فعالیت‌های تبلیغی را برعهده دارد و در مجامع تحقیقی و کتاب‌های کاربردی در زمینه تبلیغ، اخلاق، حدیث و… پژوهش‌هایی را داشته و آن‌ها را منتشر کرده‌است از سوی دیگر در مدیریت جدید سازمان تبلیغات اسلامی تمرکز بر تحقیق و تبیین مکتب نظریه امام‌خمینی (ره) به‌عنوان قرائت اجتهادی و تمدن‌ساز از سیره اهل‌بیت (ع) و قرآن در مرکز توجهات قرار گرفته و بر روی آن کار جدی مکتوب صورت‌گرفته است.

در حوزه نشریات الکترونیک نیز بیشتر تمرکز سازمان تبلیغات اسلامی بر مجموعه تبیان و سایت‌های متعدد آن است که به‌خصوص در سبک زندگی اسلامی توانسته توفیقات خوبی را داشته و محصولات فرهنگی خوبی را نیز تولید کند.

در زمینه فعالیت‌های رسانه‌ای باید گفت در سطح استان ما توانسته‌ایم یک کارشناس رسانه به مجموعه اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان سمنان اضافه و در تلاش هستیم که فضای مورد نیاز فعالان رسانه‌ای را ایجاد و هم در تربیت کادر جوانی که می‌خواهند در بخش رسانه‌ها فعالیت داشته باشند اقداماتی را صورت دهیم. از سوی دیگر پیوست رسانه‌ای فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی و ایجاد یک جمع جوان فعال در حوزه رسانه یکی از برنامه‌ها و دغدغه‌های مدیران شهرستانی در سطح تبلیغات اسلامی استان سمنان بوده‌است اما اولین کاری که باید در این زمینه انجام شود کادرسازی محسوب می‌شود تا بعداً بتوانیم زیرساخت‌ها را برای این کادر باانگیزه و جوان آماده کنیم.

سازمان تبلیغات اسلامی به دلیل رسالتی که در پشتیبانی گفتمان اسلامی دارد در دوره قبل سایت‌ها و رسانه‌هایی مانند خبرگزاری مهر را تأسیس کرد و الحمدالله در زمینه کشوری و استانی توفیقات خوبی داشته و با کمترین داشته‌ها به صورت جهادی رسالت اطلاع رسانی را انجام می‌دهند.

*یکی از مشکلاتی که در سطح استان سمنان توسط مردم بیان می‌شود کمبود مسجد و روحانی است درباره آن توضیح دهید

در حوزه کمبود مساجد و زیرساخت‌های تبلیغی باید گفت مسکن مهر سمنان با حدود ۵۰ هزار نفر جمعیت فقط سه مسجد دارد که یکی از آن‌ها نیز در حال ساخت است لذا یکی از معضلات ما در بحث تبلیغات و فرهنگ‌سازی دینی زیرساخت‌های ضعیف است. یک مبلغ اگر می‌خواهد تبلیغ موفقی داشته باشد باید یک پایگاه نیز داشته و از دیرباز این پایگاه معمولاً مساجد بوده‌اند.

کاری که برای کاهش این ضعف انجام شده این است که از ۲۰ مبلغ سمنانی ساکن قم به‌صورت جهادی دعوت کرده‌ایم تا در وسط بلوک‌های مسکن مهر یا در پارک‌های آن، به فعالیت تبلیغی بپردازند اما اگر بخواهیم در برابر تهاجم فرهنگی دفاع خوبی داشته و همچنین کارهای ایجابی خودمان را شامل ارتقا زیرساخت‌های دینی و اخلاقی جوانان ارتقا ببخشیم می‌بایست زیرساخت داشته باشیم، در نتیجه از خیرین استان سمنان و همچنین مسئولان ارشد استانی و شهرستانی می‌خواهیم بیشتر به مقوله زیرساخت‌های دینی و فرهنگی توجه داشته باشند تا بتوانیم از ظرفیت این زیرساخت‌ها بهتر استفاده کنیم.

از طرف دیگر ما باید ماهیت و هویت مسجد را در زیست بوم خودمان احیا کنیم. مسجد در منظومه معارف قرآن کریم و اهل بیت (ع) پایگاه مدیریت اجتماعی و عبودیت است، انقلاب اسلامی یک حرکت تمدنی نو برای احیای هویت اجتماعی اسلام و مسجد صورت داد حال آنکه امام خمینی (ره) مساجد را سنگر کار انقلابی دانستند و بعد از آن نیز عبارات متعددی داریم که مسجد سنگر و هسته انقلاب اسلامی است و ما باید این امر را زنده کنیم.

وقتی پیامبر ا ک رم (ص) نیز حکومت تشکیل دادند، دارالحکومه مسجدالنبی بود و این یعنی جایگاه اصلی مسجد؛ مسجدی که هم شهرداری، هم قوه قضائیه، هم فرمانداری و هم آموزش و پرورش و… بود ما هرچقدر بتوانیم این پایگاه و نهاد مردمی و اجتماعی را تقویت کنیم، کارگزاران نظام نفس بیشتری خواهند کشید و مسائل ما بهتر حل خواهد شد و اراده مردم به میان حکم رانی و مدیریت کشور می‌آید.

*برای مساجد چه برنامه‌هایی دارید؟

حقیقت این است که ساختارهای حاکمیتی ما اگر وصل به اراده مردم و مشارکت فعال مردم نباشند، با این زیرساخت‌ها، تعدادهایمان بسیار اندک خواهد بود که بتوانیم مسائل و بحران‌ها را حل کنیم، بنابراین آن حرکت اصیل امام خمینی (ره) این بود که توانستند مردم را یک صدا به صحنه بیاورند و بتوانند حرکت سیاسی شگفت انگیزی را ضد استبداد داخلی و استعمار خارجی بر پایه مسجد رقم بزند لذا ما باید این مسیر را ادامه دهیم و پایگاه اجتماعی و مدیریتی کشور را مسجد بدانیم.

یکی از نوآوری‌هایی که سازمان تبلیغات اسلامی در دوره جدید مدیریت خودش دارد، احیای مساجد به عنوان پایگاه مدیریت اجتماعی با محوریت نقش امامت است و لذا بنیاد «هدایت» در حال تأسیس است و ما می‌خواهیم مردم با محوریت خانه خدا، مشکلات فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی محله خودشان را خودشان حل کنند و ساختارهای نظام، پشتیبان این امر باشد. سازمان تبلیغات اسلامی اگر اعتبارات و پشتیبانی‌هایی دارد باید آن را به دست مردمی برساند که می‌خواهند موضوع را حل کنند و این اتفاق اگر رخ دهد ما واقعاً می‌توانیم تمام بحران‌ها را در حوزه اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی با موفقیت پشت سر بگذاریم.

در چهار دهه اخیر تجربه کرده‌ایم که هر وقت توان مردم در صحنه بود، بر سخت‌ترین معضلات فائق آمده‌ایم که نمونه آن جنگ تحمیلی و بحران کرونا بود که شبکه مساجد و گروه‌های جهادی فعال شدند و به میدان آمدند و حتی به دولت کمک کردند لذا یکی از کارهایی که باید برنامه‌ریزی شود، احیای این هویت اجتماعی مسجد است.

*در این زمینه چه اقدام کاربردی انجام شده است؟

اصلی‌ترین طرح در ماه رمضان محله همدل بود که در آن، اهالی محل با محوریت خانه خدا و امام جماعت مسجد، هم در فضا سازی ماه رمضان ورود کرده و هم با توجه به شرایط کرونایی بتوانند به دیگران کمک کنند تا از فضای معنوی ماه رمضان بتوانیم استفاده کنیم که این طرح به خوبی انجام شده است. در این طرح یک یا چند موضوع و مسئله فرهنگی، اقتصادی و… در محله مطرح و مردم دست به دست هم می‌دهند تا آن را حل کنند.

مردم دغدغه‌های بسیاری در حوزه آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی دارند و مردم و دولت خرج بسیاری می‌کنند مثلاً در زمینه ترک اعتیاد هزینه‌های گزافی از سوی دولت و مردم پرداخت می‌شود همچنین قاچاق مواد مخدر، کالای خارجی، مبارزه با تهاجم فرهنگی در فضای مجازی، ضد اخلاق‌هایی که خانواده را تهدید می‌کند، هزینه‌های بسیاری دارد و لذا این هزینه‌ها زمانی موفق می‌شود که مردم را با مسئله‌ها درگیر کنیم و به توان مردم به سراغ حل آن‌ها برویم.

در برخی روستاهای استان سمنان امروز حرکت‌های بسیار موفقی در زمینه‌هایی مانند ترک اعتیاد، ازدواج و کاهش طلاق و… در دست اجرا است که در شهر سمنان شش پایگاه فرهنگی و اجتماعی در حاشیه شهر ایجاد شده و فعالیت‌های خوبی در آنها در دست اجرا است همچنین شاهد ایجاد مراکز نیکوکاری با شناسایی خیران با محوریت مساجد و امام مسجد هستیم، در نتیجه باید گفت ما هر مقدار مسجد را احیا کنیم آن هم به لحاظ اجتماعی، بازدهی کارگزاران نظام و حاکمیت بیشتر شده و مسائل هم عمیق‌تر حل می‌شود.