از کوتاهی مجریان قانون تا وقوع بسیاری از سرقت‌های کوچک توسط کودکان حاشیه‌نشین

سعیده اسدیان – خبرگزاری فارس: زاغه، حلبی آباد، خرابه، تپه، آلونک و … اینها مکان‌هایی هستند که با شنیدن نام‌شان، ناخودآگاه وضعیت اسف‌بار ساکنان آن در ذهن‌تان تداعی می‌شود.

مکان‌هایی که در حاشیه کلان‌‌شهرها و عموماً به صورت غیرقانونی توسط ساکنان آنجا شکل گرفته‌اند، فاقد خدمات شهری همچون آسفالت، برق و دفع زباله هستند و معمولاً خانواده‌های پرجمعیت به ویژه اتباع بیگانه در آنجا زندگی می‌کنند.

این مناطق مستعد ارتکاب جرم هستند، فقدان نظارت کافی، وجود تعداد زیاد افراد نیازمند و بیکار، سطح پایین سواد ،نبود روشنائی کافی معابر، همه و همه موجب بروز مشکلات امنیتی خاص در حاشیه کلان‌شهرها به ویژه در پایتخت شده است.

شاید بتوان حاشیه نشینی را یک بیماری دانست که عدم سلامت ساختارهای اقتصادی و اجتماعی را نشان می‌دهد، به همین جهت باید برای مقابله با آن بی درنگ با رشد آن مقابله کرد و سپس به اصلاح ساختارهای داخلی پرداخت.

به گفته کارشناسان و صاحب نظران طلاق، اعتیاد، مفاسد اخلاقی و حاشیه نشینی چهار معضل اساسی کشور در وقوع جرائم هستند اما حاشیه نشینی می‌تواند بسترساز سایر جرائم باشد و وجود ۱۱ میلیون حاشیه نشین حکایت از حاد بودن این معضل دارد.

گروه قضایی خبرگزاری فارس در این پرونده به دنبال علل گسترش حاشیه نشینی،‌ معضلات و مشکلات این پدیده و بررسی حقوقی حاشیه نشینی است، به همین جهت با تعدادی از حقوقدانان، جامعه شناسان و جرم شناسان به گفت‌وگو نشستیم تا پدیده حاشیه نشینی را از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار دهیم.

کوتاهی مجریان قانون به حاشیه‌نشینی دامن زده/ قانون حاشیه نشینی را به رسمیت نمی‌شناسد

محمدعلی اسفنانی، سخنگوی سابق کمیسیون قضایی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی خبرگزاری فارس، در پاسخ به این سوال که آیا قانون مشخصی برای پیشگیری از گسترش حاشیه‌نشینی وجود دارد یا نه، گفت: صرفاً قانون خاصی در بحث حاشیه‌نشینی به ذهن من نمی‌رسد چرا که اساساً‌ حاشیه‌نشینی از نظر قانون اساسی پذیرفته شده نیست.

اسفنانی با تأکید بر اینکه  قانون وجود حاشیه‌نشینی را به رسمیت نمی‌شناسد‌، گفت: دولت، شهرداری و مسئولین ذیربط مکلف هستند تا شرایطی را فراهم کنند که کسی حاشیه‌نشین نباشد به طور قطع کوتاهی و عدم کارآمدی سیستم اداری مملکت و شهرداری‌ها باعث بروز پدیده حاشیه‌نشینی شده است. 

اسفنانی تصریح کرد: قانون هست اما متأسفانه مجریان قانون آن طور که باید به وظایف خود عمل نمی‌کنند، در واقع کوتاهی از سمت مجریان قانون است، بهترین قانون اگر اجرا نشود، انگار ما هیچ قانونی نداشته‌‌ایم در حالی  که اگر ضعیف‌ترین قانون به اجرا درآیند بسیاری از کارها مسیر درست خود را طی می‌کند.

وی با اشاره به مجموعه قوانینی تحت امور آئین‌نامه امور خلافی گفت: این آئین‌نامه مصوب دهه ۵۰ است و در آن مطالب بسیار ریزی آمده که شاید به تصور خیلی از افراد هم نمی‌آید برای مثال در این آئین‌نامه برای آب دهان انداختن در خیابان و با لباس خیلی راحت و نامناسب در کوچه و خیابان آمدن جزو امور خلافی عنوان شده و برای آن مجازات تعیین شده است اما متأسفانه اجرایی نشده و حتی کسی اصلاً‌ از وجود این آئین‌نامه با خبر نیست. 

احساس شهروند درجه دو بودن باعث عقده گشایی برخی از حاشیه نشینان شده است

بشیر حسینی جرم‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی خبرگزاری فارس، در خصوص معضلات حاشیه‌نشینی گفت: حاشیه‌نشینی یکی از تبعاتی است که در تمام کلانشهرها وجود دارد و صرفاً به کشور ما محدود نمی‌شود. 

حسینی با بیان اینکه حاشیه‌نشینی احساس شهروند درجه دو را به فرد حاشیه‌نشین می‌دهد، گفت: این احساس نه تنها به دلیل ضعف اقتصادی و معیشتی بلکه به دلیل نبود عدالت اجتماعی هم است. در واقع آنها با خلاء هویت مواجه هستند و وقتی احساس می‌کنند به شهروند دو تبدیل شده‌اند احتمال بسیار بالایی برای عقده‌گشایی آنها وجود دارد.

این جرم‌شناس تصریح کرد: همین امر سبب می‌شود که امنیت روانی این دسته از افراد آسیب ببیند و بعد ممکن است امنیت جانی و مالی اهالی شهر را مورد تهاجم قرار دهد. 

حسینی با تأکید بر اینکه داستان حاشیه‌نشینی معضل اصلی تمام کلانشهرها است و در واقع یک معضل جهانی محسوب می‌شود، گفت: حاشیه‌نشینی ریشه در بی‌عدالتی، شکاف طبقاتی و عدم امنیت دارد و به نظر می‌رسد که تا الان آنطوری که شایسته بوده اقدامی صورت نگرفته است و مسئولان در این زمینه غفلت کرده‌اند.

حاشیه‌نشینی حاصل ناکارآمدی برنامه‌ دولت‌ها است/استعداد جرم پذیری در خانواده‌های حاشیه نشین بیشتر است

محمدعلی نجفی‌توانا جرم‌شناس و حقوقدان در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی خبرگزاری فارس، با اشاره به زمینه‌سازی حاشیه‌نشینی برای بروز جرم،‌ گفت: مردمی که در حاشیه زندگی می‌کنند معمولاً از امکانات طبیعی شهر همچون آموزش، بهداشت و درمان، امنیت، کار و حتی آب و برق و گاز محروم هستند و به همین دلیل امکان یک رشد متعارف اقتصادی و فرهنگی را ندارند.

نجفی‌توانا ادامه داد: در این خانواده‌ها کودکان یا به دست‌فروشی روی می‌آورند و یا از سوی گروه‌های سازمان‌یافته برای سرقت و توزیع مواد مخدر به کارگرفته می‌شوند و از ابتدا قانون‌گریزی را تنها وسیله رسیدن به نیازهای خود می‌دانند.

وی با بیان اینکه حاشیه‌نشین‌ها معمولاً از لحاظ اقتصادی در طبقه فقیر و مستضعف قرار دارند،‌گفت:‌ علت اصلی حاشیه‌نشینی ناکارآمدی برنامه‌های اقتصادی و فرهنگی دولت‌ها است چرا که اگر اینگونه نبود، این خانواده‌ها امکان یک زندگی متعارف را داشتند و برای داشتن وضعیت بهتر به شهرها مهاجرت نمی‌کردند.

این جرم‌شناس در پایان گفت: ما در خانواده‌هایی که حاشیه‌نشین هستند استعداد جرم‌پذیری بیشتری را نسبت به سایر خانواده‌ها می‌‌بینیم و آمارها هم نشان‌دهنده وجود نرخ بالای بزه‌کاری در اینگونه خانواده‌ها نسبت به افراد عادی جامعه است.

رفع مشکلات اقتصادی میل به مهاجرت را کم می‌کند

بهمن کشاورز رئیس اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای ایران (اسکودا) در خصوص قوانین موجود پیرامون پیشگیری از گسترش حاشیه‌نشینی گفت: تنها قانونی که در این زمینه وجود دارد مربوط به تصرف عدوانی و غصب می‌شود.

وی ادامه داد: قوانینی در خصوص تصرف ملک وجود دارد که اگر کسی بدون مالکیت ملکی را صاحب شود، شهرداری موظف به برخورد و تخریب است.

رئیس اسکودا با بیان اینکه این موضوع مستلزم رصد دوره‌ای است، گفت: متأسفانه بی‌توجهی در این زمینه باعث گسترش حاشیه‌نشینی شده است.

کشاورز خاطرنشان کرد: مشکلات اقتصادی و اجتماعی به حاشیه‌نشینی دامن می‌زند اما در صورتی که در شهرها و روستاهای کوچک فعالیت‌هایی شود که مشکلات اقتصادی مردم مرتفع شود، قطعاً میل به مهاجرت و در پی آن حاشیه‌نشینی هم کمتر خواهد شد.

سیر صعودی حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرها/ وقوع بسیاری از سرقت‌های کوچک توسط کودکان حاشیه‌نشین

مظفر الوندی، دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی خبرگزاری فارس، در خصوص معضلات حاشیه‌نشینی برای کودکان، گفت: حاشیه‌نشینی معلول فقر، بیکاری و مهاجرت‌های بی‌رویه است و عوامل متعددی از جنبه‌های روانشناختی، جامعه‌شناختی، علوم تربیتی و اقتصادی می‌تواند در حاشیه‌نشینی دخیل باشد.

وی افزود: آمارهای ارائه شده در خصوص تعداد جمعیت حاشیه‌نشین، نقاط حاشیه‌ای یا سکونت‌های غیررسمی حکایت از سیر صعودی و افزایش شکل‌گیری این مناطق دارد. 

الوندی تصریح کرد: امروزه بسیاری از سرقت‌های کوچک نظیر جیب‌بری و کف‌زنی و همچنین توزیع مواد مخدر در حد خرد و کوچک توسط کودکان حاشیه‌نشین که خود قربانی بزه‌های دیگری هستند اتفاق می‌افتد، همچنین موضوع شیوع آزارهای جنسی در بین این کودکان و آزار رساندن جسمی، روانی و روحی در این مناطق کاملاً اثبات شده است.