رمضان؛ دیرینه ای برای دیگر خواهی

آئین ها نمادی از اعتقادات ریشه داری است که یادگارهای  پیشینیان است و علاوه بر  اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه مان است، گویای هویت فرهنگی ماست؛ آئین ها یکسان نیستند وهمین تفاوت های فرهنگی است که هویت می سازند؛ اما حرکت اهالی یکی از روستاهای گیلان در هجوم کرونا نشان داد آئین ها ارتقاء می یابند اگر به کلیشه ها بسنده نشود.  
اهالی روستایی در نزدیکی کوچصفهان رشت تصمیم گرفتند آئین شان را با حلول ماه مبارک رمضان در برابر چشمان نسل نو ارتقاء بخشند و  قرارشان را برای همیاری در پیشاشو (پیشواز) در مسجد گذاشتند که فرای شیوه نامه های بهداشتی هم عمل نکرده باشند.
پیشواز ماه رمضان را ” پیشاشو ” می خوانند و سبزی خوردن، شامی (حتما باید بر سر سفره افطار گیلانیها باشد)، چای و شکر و پنیر و نان تازه و رشته خشکار (شیرینی ویژه ماه مبارک رمضان گیلانیان که ورقه ای است از آرد برنج، پر شده با گردو و هل و شکر) خوراک قالب گیلانیان در ماه مبارک است و به گفته مادربزرگ روستایی پیش تر ها رمضان هم نوروز بود.
 خانه تکانی می کردند؛ دیوارها را با گل رنگی سفید می کردند، برنج خیس می کردند و در نمکیار (ظرف سفالی ویژه گیلان که برای ساییدن مورد استفاده قرار می گرفت.) آرد فرنی برمی آوردند، و رشته برای خشکار می ریختند (رشته خشکار شیرینی خاص ماههای رمضان در گیلان است) و در زیر نور چراغ های فانوس حبوبات پاک می کردند و هر کس به فراخورش نذری آمده می کرد و همه به مسجد می رفتند.  
پیمان اگر چه جوان است و سنش بیش از ۴۰ نمی رسد اما معتمد محل است و حتی ریش سفیدان نیز رفتارش را حرمت نگه می دارند؛ در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شرایط اقتصادی سخت شده و کرونا این سختی را دو چندان کرده است.
وی ادامه داد: در این روستا و روستاهای بالادست افرادی هستند که به لحاظ مالی بسیار کم توانند و اگر همراهی نشوند روزگار بسیار برایشان سخت می شود.
وی عنوان کرد : همیشه زندگی چنین نمی ماند اما امروز که آگاهیم در همین نزدیکی همنوع مان نیاز به یاری دارد نمی توان ساکت نشست و تنها نگران تعیین قیمت زولبیا و بامیه ماند.
پیمان افزود : همیشه اطعام و افطاری دادن از آئین های ماه رمضان بوده اما امسال بدلیل کرونا تصمیم گرفتیم افراد کم بضاعت را شناسایی و به لحاظ مالی قدری از زجر زندگیشان کم کنیم.
وی ادامه داد: اگرچه گیلان در روزگاری قرار گرفته که متاسفانه زمین هایش بدلیل کم توانی روستائیان در اختیار غیر گیلانیان قرار گرفته اما همین افراد که در محل ویلا دارند نیز برای کمک اعلام آمادگی کرده اند.
پیمان که فرهنگی است، گفت : قدیم ایام، بیدار باش سحر با بانگ خروس، شناختن ستارگان و محل و جای آنها در آسمان، کوبیدن دیوار همسایه، جار کشیدن در کوچه‌ها و صدای مناجات از گلدسته‌های مساجد انجام می شد؛ اما امروز بدلیل پیشرفت تکنولوژی این رسوم کمتر انجام می شود اما می باید آئینمان را بیش از همه وقت به صفات بارز انسانی و فرای فردگرایی ارتقاء بخشیم.

دکتر جواد نظری مقدم جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان معتقد است؛ کرونا شیوه زندگی و آئین ها را دستخوش تغییر کرده و بیش از همیشه به سوی دیگر خواهی سوق داده است.
وی اظهار داشت:دیگر خواهی بخشی از مذهب و فرهنگ مابوده و اینک با هجوم کرونا و تغییر شیوه آئین ها بیش از همیشه مورد اهتمام واقع شده و الان همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان می باید از طریق رسانه ها بر آن تاکید شود.
وی با بیان اینکه کمک رسانی بخشی از فعالیت کنشگران مذهبی بوده است، گفت: آئین ها تنها در خوراک خلاصه نمی شود؛ پاسداشت آئین ها به نوعی باز تولید عناصر هویتی هستند و غذا بخشی از فرهنگ و آئین یک سرزمین را شکل می دهد اما امروز با توجه به وضعیت بحرانی کرونا و الزام رعایت شیوه نامه های بهداشتی بهتر است هزینه اطعام و افطاری صرف نیازمندان و یا آزادی زندانیان شود.
نظری مقدم با بیان اینکه آئین ها بستری برای افزایش حس دیگر خواهی هستند به سفرنامه های قاجاری اشاره کرد و گفت: در این سفرنامه ها حس دیگر خواهی در ایامی چون محرم و رمضان مشهود است بطوریکه در آنها اشاره شده که در ماه رمضان و محرم همه گرسنه های شهر سیر می شدند.
گیلان با پیشینه ای کهن سرشار از آئین ها و مراسمی است که هر یک در فصل، زمان و مکان خود اجرا می شود و هر کدام نشانگر فرهنگی کهن است اما گویی در شهرها آئین و فرهنگ رمضان یکی شده و همه بر یک قاعده  پیشواز ماه نیایش را آغاز می کنند هر چند گاه تفاوتهایی هویدا می شود؛ اما نیکبختی نیست که اینک شاید برای دیدن پاره ای تفاوتها به دل روستا پناه برد.
“محمد بشرا “پژوهشگر فرهنگ مردم گیلان درگفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره آداب و رسوم ویژه ماه مبارک رمضان در استان گفت: تحقیقات میدانی و گفت و گو با سالخوردگان حکایت ازآن دارد که مردم گیلان در قرنی که گذشت دست کم هشت آئین ویژه برای استقبال و گرامی داشت ماه مبارک رمضان داشته اند که امروزه به جز دو، سه رسم که دربرخی مناطق گیلان برجای مانده بقیه به دست فراموشی سپرده شده اند.
وی افزود: نظافت و خانه تکانی، خرید لوازم چایخوری و سفید کردن ظروف مسی، تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان، مراسم آشتی کنان، تشخیص و اعلام وقت سحر با بانگ خروس و ستارگان، افطاردهی و فرستادن سحری و افطاری، دوختن کیسه برکت، پیراهن سلامت و روسری بخت گشایی و مراسم ویژه عید فطر آیین هایی بودند که اجرای آنها در جای جای استان مرسوم بود.  
وی بیان کرد: آئین ها وآداب و رسوم دینی، همواره مستلزم نکات اخلاقی است و مشارکت کنندگان خود را به ارزش های استعلایی فرامی خواند و البته باید دقت کرد آداب و رسوم دینی با خرافات ساختگی  امتزاج نیابد.
    آئینها و مراسمی که از زمانهای گذشته به ما ارث رسیده علاوه بر اینکه بیانگر قدمت و پیشینه تاریخی جامعه مان است، گویای هویت فرهنگی ما نیز هست و  به سخن دیگر، این آئین ها همانند شناسنامه ای هستند که مشخصات ایرانی بودن و اسلامی بودن  بر صفحات آن حک شده است و نه تنها بهترینهایش می باید حفظ بلکه باید نیک اندیشی دیگر از نسل نو بر آن پایدار شود.