انسان کامل، آئینه تمام نمای حق و مظهر اتمّ اسما و صفات خداست

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از خبرنگار مهر، حجت الاسلام وحید واحد جوان استاد دانشگاه تهران در یادداشتی ضمن شرح عرفانی حدیثی از امام صادق (ع) به معرفی چند کتاب مفید در حوزه مهدویت پرداخته است:

برید عجلی از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند: بِنَا عُبِدَ الله وَ بِنَا عُرِفَ الله وَ بِنَا وُحِّدَ الله تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ مُحَمَّدٌ حِجَابُ الله تَبَارَکَ وَ تَعَالَی. ‬ بوسیله ما خدا پرستیده شد و می‌شود و بوسیله ما خدا شناخته شد و می‌شود و بوسیله ما خداوند تبارک و تعالی یگانه دانسته شد و می‌شود، و محمد، حجاب خدای‏ تبارک و تعالی است.

شرح‌های عادی و متوسطی برای این روایت مطرح شده است که در جای خود و در حد خود صحیح‌اند. اما قصد بنده در این یادداشت شرح عرفانی این روایت است.

شرح عرفانی

در عرفان، که مورد تأیید برهان و قرآن و عترت است، بیان می‌شود که ذات اقدس الهی، به خودی خود و بدون لحاظ تعینات و تجلیات، شناخته نمی‌شود. یعنی ذات غیب الغیوب، معقول و مشهود احدی نیست. ذات الهی بعد از ظهور در مظاهر گوناگون، به وسیله آنها شناخته می‌شود.

جامع‌ترین و کامل‌ترین مظهر حق متعال، انسان کامل است. به تعبیر دیگر، انسان کامل، آئینه تمام نمای حق، و مظهر اتم اسماً و صفات خداست؛ (عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا) و لذا انسان کامل، با معرفت کامل نفس، بیشترین شناخت ممکن را از خداوند متعال دارد. (من عرف نفسه فقد عرف ربه) و چون نفس انسان‌های دیگر، کامل نیست، لذا شناخت آنها از خداوند کامل نخواهد بود. (علت اینکه به معرفت نفس تاکید شد این است که تنها راه شناخت حضوری و حقیقی، معرفت نفس است و معرفت آفاقی که معرفتی حصولی است برای آماده کردن انسان و رشد او جهت معرفت انفسی است)

از سوی دیگر، اگر کسی بخواهد خداوند متعال را بشناسد و به او معرفت پیدا کند، باید انسان کامل را بشناسد و به او معرفت پیدا کند تا از طریق آن مظهر اتم، به حق تعالی معرفت یابد. چرا که بدون شناخت مظهر کامل و اتم، معرفت به خدا ممکن نیست. (چون گفتیم که خداوند بدون ظهور، شناخته نمی‌شود. مرتبه غیب الغیوب، مرتبه‌ای است که نه اسمی دارد و نه وصفی دارد) یعنی انسان بدون مظاهر، نمی‌تواند ظاهر را بشناسد و بدون مظهر کامل، نمی‌تواند ظاهر را به طور کامل (در حد توان ممکن) بشناسد. لذا راه فنای معرفتی و تحققی در خداوند، فنای در انسان کامل است. (مراد از شناخت و معرفت، حصولی نیست، شهودی و تحققی است)

عبادت هم همین‌طور است. عبادت صحیح و حقیقی، فرع معرفت است و هر چه معرفت انسان، نسبت به خداوند بیشتر باشد عبادتش بهتر، خالص‌تر و حقیقی‌تر خواهد بود. از سوی دیگر هیچکس به اندازه انسان کامل، به خداوند معرفت ندارد چرا که انسان کامل، مظهر اتم اسماً و صفات حق است و لذا عبادت واقعی را تنها انسان کامل می‌تواند انجام دهد و هیچکس مانند انسان کامل نمی‌تواند عبد خدا باشد. از اینجا، روشن می‌شود که اگر عبادت انسان کامل نباشد هدف خلقت (ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون) و (وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّی یَأْتِیَکَ الْیَقِینُ) تحقق نمی‌یابد. چرا که عبادت واقعی و یقین و معرفت نهایی و اصلی را انسان کامل دارد و اوست که خلیفه خدا در زمین است.

ضمناً دانسته می‌شود که انسان کامل، حجاب نورانی است و کسی نمی‌تواند آن حجاب را کنار زده و خداوند را بدون واسطه و بدون حجاب مشاهده کند. چون خداوند بدون ظهور، شناخته نمی‌شود و راه شناخت خدا منحصر در ظهور اوست و کامل‌ترین ظهور حق در انسان کامل است. پس همه مخلوقات به انسان کامل نیازمندند. به همین جهت فرمود پیامبر حجاب خداوند است.

چند کتاب مفید درباره امام زمان (عجل الله فرجه)

۱. دادگستر جهان

این کتاب نوشته آیت الله ابراهیم امینی است که به صورت مناظره و پرسش و پاسخ تنظیم شده و تقریباً بیشتر مسائل مربوط به امام زمان علیه السلام را شرح و تبیین کرده است.

۲. تا ظهور

این کتاب پژوهشی جامع درباره آموزه مهدویت، نوشته استاد نجم الدین طبسی است و خیلی از سوالات را پاسخ داده است.

۳. حکومت جهانی مهدی علیه السلام، نوشته آیت الله ناصر مکارم شیرازی

۴. منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، نوشته آیت الله صافی گلپایگانی، درباره امام دوازدهم و در ده فصل است. نصوص مرتبط با دوازده امام، نصوص مرتبط با امام دوازدهم، و تاریخ زندگی و چگونگی ظهور آن امام، بخش‌های اصلی کتاب است. این کتاب در سال ۱۳۸۰ ش، در سه جلد چاپ شده که مجموعاً ۱۴۰۰ صفحه است. منتخب الاثر، در اولین دوره کتاب سال ولایت، اثر برگزیده شناخته شد و در اولین دوره کتاب سال مهدویت، اثر برتر نام گرفت.

۵. آیات قرآن درباره امام مهدی (عج) در دیدگاه اهل سنت و شیعه

این کتاب که نام کامل آن «بررسی تطبیقی تفسیر آیات مهدویت و شخصیت شناسی امام مهدی (ع) در دیدگاه فریقین» است به کوشش استاد (تمام) دانشگاه تهران، آقای دکتر نجارزادگان، نوشته شده است.

۶. امام مهدی، موجود موعود

این کتاب که مجموعه مباحث گفتاری و نوشتاری استاد آیت الله جوادی آملی درباره حضرت حجت علیه السلام است مباحث دقیقی درباره امام شناسی و مسائل مرتبط با امام زمان (عج) مطرح کرده است.

۷. نهج الولایه

این کتاب برای اهل تخصص در حکمت و عرفان، خیلی خوب است. بررسی مستند در شناخت امام زمان علیه السلام نوشته استاد علامه حسن زاده آملی (دامت برکاته)