بیمارانی که مشکل مفصلی دارند از تردمیل استفاده نکنند

به گزارش مجمع رهروان امر به معروف ونهی از منکر استان اصفهان به نقل از شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ صاحب نیوز–به نقل از  ندای اصفهان، جلال طاهری/ بیومکانیک ورزشی یکی از گرایش‌های رشته تربیت بدنی است که شامل آنالیز نیروهای وارد بر بدن یا نیروهایی می شود که بدن چه در حرکات ورزشی، چه در زندگی روزمره، تولید می‌کند.

نیروها و حرکاتی که هر روز همه ما با آن سر و کار داریم. به همین بهانه گفتگویی داشتیم با مریم امامی کارشناس ارشد بیومکانیک ورزشی تا هم در مورد این علم بیشتر بدانیم و هم در مورد تاثیرات آن در سبک زندگی‌مان مطلع شویم.

***

– بیو مکانیک ورزشی فقط یک علم مطالعاتی است یا جنبه درمانی هم دارد؟

مریم امامی: بله؛ این رشته علمی هم برای پیشگیری از آسیب‌ها و هم درمان آسیب حرف برای گفتن دارد.

– بگذارید گفتگویمان را از کاری که هر روز همه ما انجام می دهیم شروع کنیم؛ به عنوان یک کارشناس بیومکانیک نظرتان در مورد حرکاتی که در نمازهای پنج گانه در اسلام داریم چیست؟ تا کنون کسی در این باره تحقیقاتی انجام داده است؟

– بله؛ به تازگی مقالاتی منتشر شده که فعالیت الکتروبیوگرافی روی عضلات بدن را در حالت‌های مختلف نماز مورد مطالعه قرار داده‌اند، و در نهایت به این نتیجه رسیده اند که نماز برای توانبخشی عضلات می تواند تاثیرگذار باشد. البته مطالعه‌ای هم بر روی فعالیت مغز انجام داده بودند، و به این نتیجه دست یافتند که مغز در حالت سجده در آرام‌ترین حالت خودش قرار دارد.

– خود شما وقتی نماز می‌خوانید مطمئنا به این نکات که تحصیلات آن را دارید بصورت تخصصی توجه کرده‌اید؛ خارج از بحث یافته‌ها و پژوهش‌های علمی، به نظر خودتان (به عنوان یک کارشناس و صاحب فن) نماز چه تاثیری در بدن دارد؟

– بله؛ درست است، من خودم تاثیر حالت‌های مختلف نماز بر عضلات بدن را حس کرده‌ام، مثلا در حالت رکوع مرکز ثقل بدن به جلو منتقل می‌شود و این باعث می‌شود عضلات پشت ساق پا فعالیت بیشتری داشته باشند، این موضوع را می‌شود کاملا حس کرد.

یا در حالت بازگشت از حالت رکوع عضلات کمر فعالیت بیشتری دارند و فعالیت این عضلات در حدی است که فشار زیادی وارد نمی‌کنند، یعنی همان در حد توانبخشی. در این زمینه مطالعات زیادی صورت نگرفته و هنوز جا برای مطالعات بیشتر هست حتی ایستادن در حالت نماز باعث تقویت حالت تعادلی بدن می‌شود.

– ماساژ صورت چقدر در طراوت صورت تاثیر دارد و چه نکاتی هست که باید لحاظ شود؟

– خب ماساژ صورت باعث گردش خون بیشتری می‌شود، و مواد مغذی هم از طریق گردش خون منتقل می‌شود، پس قطعا ماساژ در طراوت صورت موثر است. اتفاقا جایی هم می‌خواندم که در حالت سجده نماز، خون در سر و صورت جمع می‌شود و این برای شادابی صورت مفید هست.

– آیا می‌توان گفت خنده و گریه، ورزش صورت محسوب می‌شود؟

– بله صددرصد، اما در حد تعادل.

–  مشهور است که بالا رفتن از سربالایی و یا پله‌ها باعث آرتروز و واریس می‌شود؛ علت این امر چیست؟ مگر نباید این نوع از فعالیت خودش یک ورزش محسوب شود و عضلات را هم قوی کند؟

– نه؛ بالا رفتن برای تقویت عضلات خوب است، اما پایین آمدن از پله یا شیب برای آرتروز زانو مضر است، دلیل این امر هم نوع انقباض عضلات اطراف زانو و فشار بیش از حد به کشکک زانو هست.

باید این نکته را ذکر کنیم که تردمیل هم برای افرادی که آرتروز دارند و مستعد زانو درد هستند مضر است، چون با توجه به متحرک بودن سطح زیر پا نیروی عکس العمل بیشتری از سطح به اندام‌ها وارد می‌شود و این نیرو به زانو منتقل می‌شود. پیشنهاد می‌کنم اگر شرایط دویدن در سالن یا طبیعت برای افراد موجود هست، بهتر است که از تردمیل استفاده نکنند.

– در مورد تردمیل گفته می‌شود بخاطر اینکه فرد درحالت ساکن در یک محل حرکت می‌کند در کنار فواید ظاهری مضراتی هم در استفاده بیش از اندازه از این وسیله وجود دارد، آیا این صحبت درسته است؟

– خب بیشترین مشکلات مربوط می شود به همان مساله که گفتم و اگر بخواهم بیشتر توضیح بدهم وارد مسائل تخصصی می‌شویم. اما یکی از دلایل دیگر مضرات تردمیل شاید استفاده بیش از حد از عضلات به دلیل غیر قابل لمس بودن مسافت طی شده باشد. وقتی عضلات خسته می‌شوند و نمی‌توانند آن فشار وارده را جذب کنند پس این فشار به مفصل منتقل می‌شود و باعث آرتروز می‌شود.

– پس تردمیل در کل چندان هم مفید نیست؟

– برای افرادی که وقت و مکان مناسب برای ورزش ندارند مفید هست، اما برای برخی افراد بیمار که دچار مشکلات مفصلی هستند نباید استفاده شود. در کل بهتر است دویدن در فضای آزاد انجام شود که اکسیژن کافی در آن فضا هست. کمبود اکسیژن هم مساله‌ای است که هنگام کار با تردمیل با آن مواجه می‌شویم، چون معمولا در مکان بسته هستیم و اکسیژن کافی ممکن است موجود نباشد.

– گفته می‌شود بخاطر وجود ذرات آلوده در هوا بهتر است صبح ورزش در محیط باز انجام نشود؛ آیا این موضوع درست است؟ چه زمان هایی بهتر است ورزش نکرد؟

– بله؛ اگر هوا آلوده باشد بهتر است در سالن باشید جایی که تهویه مناسب داشته باشد.

اما در این مورد که چه ساعتی باید ورزش کرد نظرات مختلف است؛ بعضی اساتید می‌گویند صبح، بعضی‌ها می‌گویند عصر، اما به نظرم اگر ورزش عمومی منظور باشد صبح بهترین موقع است چون اکسیژن بیشتری در هوا وجود دارد و همچنین کسالت و خواب آلودگی را از بین می‌برد.

با توجه به اینکه ورزش باعث می‌شود هورمون‌هایی در بدن ترشح شود که نشاط را افزایش بدهد پس بهتر است صبح ورزش کنیم تا انرژی و نشاط برای ادامه روز داشته باشیم، اما اگر عصر باشد بدن خسته است و شاید هم احتمال آسیب افزایش پیدا کند.

– دوستی داشتم که از ایرانیان مقیم امریکا بود و در توانبخشی فعالیت داشت. با دیدن تبلیغات کفشهای ورزشی در تلویزیون با تعجب گفت اینها مدتها قبل در امریکا تبلیغ می‌شد ولی بعد باعث آرتروز شد چون فشار را از مفاصل به زانو منتقل می‌کند. آیا علم فیزیک تربیت بدنی این کفش ها را تایید می‌کند؟

– نمی‌دانم منظورتان دقیقا چه نوع کفش هایی است؛ برای هر رشته ورزشی و هدف مختلف کفش های مناسبی طراحی شده که بستگی به هدف دارد، مثلا یک نوع کفش داریم که جلوی آن حالت قوسی شکل دارد و پیاده روی را راحت‌تر می‌کند و فعالیت عضلات را کاهش می دهد اما کفش هایی بود که در تلویزیون تبلیغ می‌شد و نام و برند مشهوری هم داشتند. در مورد آن کفش‌ها اگر اشتباه نکنم قسمت جلو و پشتش دارای قوس و انحنا بود، در حالت طبیعی ابتدا پاشنه با زمین برخورد می‌کند و نیروها را جذب می‌کند که در این نوع کفش بدلیل وجود انحنا نیرو به میانه پا منتقل می‌شود و احتمال دفورمیتی در انگشتان وجود دارد. همچنین باعث عدم تعادل می‌شود و فرد برای حفظ تعادل بدن خودش را به جلو متمایل می‌کند و باعث گودی پشت می‌شود. البته خیلی وقت است دیگر اینجور کفش ها را در بازار نمی‌بینم.

– این روزها ورزش بدن‌سازی بین خانم‌ها خیلی باب شده است؛ به نظر شما این ورزش برای خانم ها واقعا مفید هست؟

– برای بانوان بدنسازی را توصیه نمی کنم، به‌نظر من بهترین ورزش برای سلامتی و تناسب اندام درحال حاضر «پیلاتس» است که جنبه درمانی هم دارد.

– پیلاتس چیست؟

– یک ورزش تقریبا جدید است که بر روی انعطاف و قدرت بدن تمرکز دارد، و بیشتر با وزن خود بدن یا وزنه‌های سبک انجام می‌شود که هماهنگی بین مغز و عضلات را بالا می‌برد و باعث حجیم شدن عضلات هم نمی‌شود.

– ورزش های عمومی ریشه‌های قدیمی دارند مثل ورزش‌های رزمی، کشتی و… این ورزش‌ها با علم روز چقدر همراه بودند و اصلاح شده اند؟ چه اینکه مثلا می‌بینیم در برخی ورزش‌ها زانو مشکل پیدا می‌کند یا اندام ورزشکار یک جوری نافرم می‌شود.

– برای پیشگیری از این ناهنجاری‌ها باید حرکت های مخصوصی را انجام داد، که خوشبختانه اخیرا به این امر توجه بیشتری شده است. مثلا بیشتر دوچرخه سوارها به دلیل پوزیشن تکراری که دارند عضلات قدام سینه‌شان دچار کوتاهی می‌شود و باعث گرد پشتی می‌شود، پس در کنار تمرینات حرفه‌ای و خاص دوچرخه باید حرکات اصلاحی و کششی عضلات سینه انجام شود.

ورزش‌های دیگر هم به همین صورت است، هر ورزشی پوزیشن خاصی دارد که باعث دفورمیته شدن بدن می‌گردد و باید حرکات مخصوصی برای پیشگیری داشته باشند.

– سوالی که عموما دارند این هست که چه کنیم شکم‌مان بزرگ نشود؟ آیا دراز نشست در این امر موثر است؟ برای آنهایی که مشکل معده و ورم معده دارند چطور؟

– ورم معده فرق می‌کند و باید به پزشک مراجعه کنند، اما درازنشست به تنهایی نمی‌تواند کمک کننده باشد و فقط عضلات شکم قوی می‌شود و مثل کمربند عمل می‌کند که شکم را به داخل می‌کشد. باید در کنار آن ورزش‌های هوازی برای چربی سوزی انجام داد.

– آیا ورزش در بلند شدن قد تاثیر دارد؟

– ورزش باعث ترشح هورمون رشد می‌شود که در افزایش قد موثر است اما مساله این است که:

۱) افزایش قد تا زمانی ادامه دارد که صفحات رشد در مفاصل بسته نشده باشند، پس در سنین بالا ورزش اثرگذار نیست.

۲) ورزش بصورت عمومی باعث افزایش قد می‌شود اما نه اینکه مثلا والیبال یا بسکتبال فقط قد را افزایش بدهند، واقعیت این است که برای این رشته‌های ورزشی، مربیان دنبال افراد بلند قد در استعدادیابی می‌گردند.

برای افزایش قد ورزش‌های کششی بیشتر مناسب هستند، آویزان شدن از بارفیکس هم مناسب است.

– افرادی که تازه شروع به ورزش می‌کنند، هنگام دویدن معمولا دچار درد در ناحیه ساق پا می‌شوند، علت این امر چیست؟

– ورزش باعث حجیم شدن استخوان‌ها می‌شود، افرادی که تازه شروع به ورزش می‌کنند هنگام دویدن ممکن است دچار درد در ناحیه ساق پا شوند که به دلیل ضعف استخوان ساق هست که در خانم‌ها شایع‌تر است. با ورزش مداوم استخوان قوی‌تر شده و این درد از بین می‌رود.

– این روزها سبک زندگی خیلی‌ها با نشستن طولانی پشت میز کامپیوتر و ادارات می‌گذرد؛ این وضعیت چه عوارضی می‌تواند داشته باشد و برای جلوگیری از این عوارض چه باید کرد؟

– ببینید در طول پشت میز نشینی فشار زیادی به مهره‌های ستون فقرات وارد می‌شود، خصوصا اگر استانداردها رعایت نشود؛ در برخی افراد هم که زیاد کار با سیستم انجام می دهند، ممکن است عضلات یک سمتشان فعالیت بیشتری داشته باشد و‌ دچار دفورمیتی بشوند، بنابراین توصیه می‌کنم هرازچند گاهی افراد از پشت میز بلند شوند و کمی قدم بزنند. اگر بتوانند حرکات ساده ورزشی را گاه پشت میز انجام بدهند هم عالی می‌شود.

توجه کنید که با فشار به ستون فقرات مایع داخل دیسک‌های بین مهره‌ای از بین می رود و دیسک‌ها مستعد آسیب می‌شوند. البته در طول شب و استراحت مایع بین دیسک‌ها تمدید می‌شوند.

– خب ما در خانه هم که هستیم معمولا به حالت نشسته قرار داریم، چطور آنجا به مهره‌های فشار نمی‌آید؟

– خب اینکه طبیعی است و اگر این موارد نبود همواره جوان می‌ماندیم! اما می‌شود این اثرات را کم کرد. در خانه همیشه ثابت نیستیم و یک پوزیشن ثابت نداریم اما در محل کار شاید از صبح تا ظهر با یک پوزیشن ثابت پشت میز می نشینیم‌.

– اینکه مشهور است که می‌گویند نشستن دو زانو برای مفاصل خوب نیست آیا این درست است و بهترین نشستن چه حالت هایی است؟

– بهتر است زانو بیشتر از ۹۰ درجه خم نماند، خصوصا در افرادی که دچار آرتروز شده‌اند چون به غضروف پشت کشکک فشار وارد می‌کند و باعث ساییدگی می‌شود.

– خب چطور بنشینیم همه نشستن ها آخرش‌ ۴۵ درجه است؟

– ۴۵ درجه خوب است و زانو کامل جمع نمی شود. روی مبل و صندلی هم به زانو فشار نمی‌آید. چهار زانو و ‌دو زانو هم برای افراد سالم مشکل زیادی بوجود نمی‌آورد، اما برای افراد دارای آرتروز و مشکل زانو مطلقا رد شده است.

– خمیدگی پشت یا همان قوز این روزها شایع شده؛ توصیه‌های شما برای ممانعت از شکل گیری قوز و یا برگشت این خمیدگی به حالت نرمال چیست؟

– با ورزش می‌توان آن را اصلاح کرد. ابتدا باید برای مدتی حرکات کششی برای عضلات سینه‌ای و قدام سینه انجام داد، بعد از چند هفته همراه با حرکات کششی برای عضلات پشتی و بین کتفی و ستون فقرات حرکات قدرتی انجام داد. البته حرکت اصلاحی زیرنظر کارشناس باشد بهتر است. قوزبند پیشگیری می‌کند که قوس کمر بیشتر نشود اما حرکات کششی درمان می‌کند. متأسفانه در کشور ما مراکز حرکات اصلاحی کم است و کمتر به این نوع از مراکز بها داده می‌شود.