حریم خصوصیِ افراد نامدار!

گروه جامعه جهان نیوز، احمد اولیایی: حریم خصوصی از آن واژه‌های زیبا، امروزی و دهان پر کنی  است که به یک ابزار دفاعی برای آزادی‌های فردی تبدیل شده است که معمولاً پس از انتشار عکس یا فیلمی از افراد مشهور تبدیل به بحث داغ مجامع رسانه‌ای و خبری و فضای مجازی می‌شود. اخیراً نیز انتشار تصاویری از یکی از مجریان معروف صدا و سیما، بحث حریم خصوصی را مجدداً داغ‌تر از همیشه کرد.

اینکه حریم خصوصی بسیط است و برای همه افراد یک تعریف دارد یا به نسبت جایگاه و شأن اجتماعی قابل تغییر است، یک بحث دقیق است که هم می‌توان در فقه و هم در حقوق به آن پرداخت.

آنچه مسلم است، این که با توجه به گسترده شدن ابزار ارتباطی و رسانه‌ای، حریم خصوصی کمی مورد تجاوز قرار گرفته است و صدها فیلم و عکس پخش شده بدون اجازه سوژه مدرک این ادعاست. حریم خصوصی مبتنی بر «حق داشتن یک چارچوب محافظت شده، امن و خالی از اغیار که در آن به دور از مداخله و فشار دیگران، شخص آن طور که میل دارد، زندگی کند» است.

در اصل ۲۲ و ۲۵ قانون اساسی به حریم خصوصی اشاره شده است؛
در اصل بیست و دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌خوانیم؛ حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند.

اصل ۲۵ نیز می‌گوید: بازرسی و نرساندن نامه‏ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، استراق سمع و هرگونه تجسس ممنوع است مگر به حکم قانون.
در وجاهت قانونی حریم خصوصی و لزوم برخورد با کسانی که به این حریم تجاوز می‌کنند حرفی نیست هر چند باید این حریم، چیستی، حدود و تعریف تجاوز به آن کاملاً تبیین شود.

اما آنچه مسلم است، تفاوت حدود این حریم برای افراد معمولی جامعه که کانون توجه خاصی نیستند و برای افراد مشهور یا به قول معروف سلبریتی هاست که دائم در معرض توجه و دقت مردم هستند و این توجه زمانی که از کانال رسانه ملی باشد، به‌مراتب بیشتر است چرا که مخاطبان تلویزیون بیشترین سهم را در رسانه‌های کشور دارند.

نگارنده در صدد ورود به بحث‌های مصداقی و صحبت کردن از اشخاص نیست بلکه قصد دارد بیان کند حریم خصوصی برای افراد عادی و برای افراد مشهور متفاوت است و کلمه حریم خصوصی نمی‌تواند همیشه برای افراد نامدار و شناخته شده‌ای که در اماکن نیمه عمومی یا حتی عمومی به عملی خلاف عرف خود اقدام کرده‌اند، یک سپر دفاعی و لفظی برای فرار از مسوولیت باشد.

هنرمند به خصوص هنرمندی که به دلایل پوشش ظاهری به عنوان یک هنرمند ارزشی بعضاً شناخته می‌شود به مراتب مسوولیتش بیشتر است. اینکه یک فرد مشهور بخواهد تحت عنوان حریم خصوصی یک ناهنجاری از خود بروز دهد و اتفاقاً این را حق مسلم خود بداند، پذیرفته شده نیست.

از طرف دیگر، ما باید نسبت به اثر تناقض گونه بازنمایی پوششی این قبیل افراد در رسانه ملی و پوشش واقعی آن‌ها در زندگی‌شان نگران باشیم. فردی که سال‌ها به طور مثال چادر را جلوی دوربین بر سر خود دارد و در اولین فیلم منتشره از زندگی شخصی‌اش تقریباً بی حجاب است، چگونه می‌تواند اثر مخرب حاصله از این تضاد را بر مخاطب جبران کند؟! کارکردهای رسانه فارغ از آگاهی رسانی، آموزش و سرگرمی و …. الگو سازی نیز هست.

به عبارت دیگر برنامه‌های مکرر و نسبتاً موفق از یک بازیگر یا مجری و حمایت‌های رسانه ملی از وی در قالب همکاری‌های متعدد، او را به عنوان یک فرد موفق و الگو به مخاطبان معرفی می‌کند. اینکه نگاه مردم به الگوی خود با چنین تصاویری دچار خلل می‌شود و حتی بعضاً نسبت به ارزشی که آن هنرمند متصف به آن بود نیز دچار تزلزل می‌شود، حاصل تناقضی است که در گفتار و رفتار رسانه‌ای هنرمند و کردار غیر رسانه‌ای وی وجود دارد.

به نظر می‌رسد اولاً هنرمندان، مجریان و افراد مشهور در هر عرصه باید بدانند حریم شخصی آن‌ها کمی ضیق تر از دیگران است و این از لوازم شهرت است نه امری غیر منطقی. اگر آن‌ها لذت توجه مردم را همیشه دارند، باید محدودیت‌های این توجه را نیز بپذیرند.

ثانیاً رسانه ملی از آن جهت که رسانه‌ای عمومی با مخاطبان عادی، متنوع و گسترده است باید جانب احتیاط را در کمیت و کیفیت استفاده از هنرمندان رعایت کند. ثالثاً هنرمندان بدانند که حتی اگر خود اعتقادی به آنچه در جلوی دوربین می گویند یا می‌پوشند ندارند، برای جلوگیری از تخریب ارزش‌ها در زندگی اجتماعی و شخصی خود نیز همان را بگویند و بپوشند.